Kreatinin je organsko jedinjenje koje u tijelu nastaje kao sporedni proizvod metabolizma proteina, piše Stil.kurir.rs.
Nastaje razgradnjom kreatin-fosfata u mišićima, dok mali dio potiče iz hrane, a iz tijela ga izlučuju bubrezi kroz mokraću, gde se kreatinin i nalazi u najvećoj koncentraciji.
Kreatinin je jedan od veoma važnih faktora za proizvodnju energije u mišićima. Oko dva procenta kreatina pretvara se u kreatinin i takav putuje kroz krvotok do bubrega, koji filtriraju njegov veći deo i transportuju u urin.
Lako se mjeri kroz laboratorijske testove, jer je stalno prisutan u krvi i mokraću, a njegov nivo u krvi zapravo predstavlja ravnotežu između proizvodnje i brzine izlučivanja putem urina.
Nivo kreatinina u krvi
Ukoliko se smanji filtracija u bubrezima, odnosno izlučivanje kreatinina kroz urin, a proizvodnja ostane ista, koncentracija u krvi se povećava.
U mnogim slučajevima radi se klirens kreatinina – parametar koji pokazuje efikasnost bubrega u izlučivanju malih molekula iz krvi. Dobija se računski iz nivoa kreatinina u krvi i nivoa u 24 časovnom urinu (biuret).
Kreatinin u pojedinačnom uzorku urina
Kreatinin služi kao korekcioni faktor. Tada se određuje sa drugim analitom, na primjer proteinima, radi procene izlučivanja tog analita putem urina.
Kada je glomerularna filtracija bubrega (GFB) snižena za više od 50%, kreatinin će biti uvećan na testu urina. Na osnovu ovih činjenica, izračunavanje klirensa kreatinina postalo je dobar pokazatelj stanja glomerularne filtracije bubrega (GFB), čija je vrednost veoma dobar pokazatelj stanja funkcije bubrega. Međutim kreatinin nije pogodan da prikaže brze promene u GFB.
Količina nastalog kreatinina u jednom danu jednaka je mišićnoj masi tijela i različita je od čoveka do čoveka, i prvenstveno zavisi od sljedećih faktora:
– Razlike u mišićnoj masi (na šta utiče pol, starost, rasa)- Razlike u ishrani (npr kod vegeterijanaca vrednosti kreatinina su niže)- Kod malnutricije,- Nakon amputacije ekstremiteta, kod hospitalizovanih pacijenata, ciroze jetre, inflamacije i dr hroničnih bolesti, vrednosti kreatinina su niže.- Lekovi inhibiraju tubularnu sekreciju (npr. cimetidin i trimetoprim) ili inhibiraju u GIT degradaciju (antibiotici širokog spektra)- Pri niskoj GFB, može se javiti povećana intestinalna (preko sluzokože creva) eliminacija kreatinina.
Normalne vrijednosti kreatinina su od 41-88 μmol/l, kada se određuje kroz 24-časovni urin. U običnom urinu, normalne vrijednosti kreatinina kod odraslih muškaraca su 0,6 – 1,2 mg/dl, a kod odraslih žena 0,5 – 1,1 mg/dl. Osoba sa samo jednim bubregom može da ima normalan nivo kreatinina u krvi u rasponu od 1,8 – 1,9 mg/dl.
Nivoi kreatinina u krvi koji dostižu 2,0 mg/dl (150 μmol/l) ili više kod beba i 10,0 ili više kod odraslih mogu da ukažu na tešku bolest bubrega, potrebu za dijalizom i njegovo uklanjanje iz krvi.
Mišićavi mladi ljudi ili sredovječne odrasle osobe mogu imati više vrednosti kreatinina u krvi od normale za opštu populaciju. Stara lica, s druge strane, mogu da imaju manje kreatinina u krvi od normale.
Bebe imaju normalan nivo kreatinina od oko 0,2 ili više, u zavisnosti od njihovog razvoja mišića. Kod ljudi sa teškom neuhranjenošću, gubitkom težine, i dugotrajnim bolestima, mišićna masa ima tendenciju da se smanjuje tokom vremena i, samim tim, njihov nivo kreatinina može biti manji nego što se bi se očekivalo za njihov uzrast.
Nizak nivo kreatinina
Rijetko se viđaju i skoro uvijek su u sprezi sa malom mišićnom masom. Blago snižene vrijednosti kreatinina mogu se javiti tokom trudnoće.
Povišene vrijednosti kreatinina
Povišene vrednosti kreatinina su znak smanjene glomerularne filtracije u bubrezima zbog akutnih ili hroničnih bolesti. Ono što je važno jeste to da u ranom stadijumu bolesti, nivo kreatinina u serumu neće biti visok. Kao mogući uzroci povišene vrednosti kreatinina najčeće se navode:
– Infekcije bubrega- Oštećenje bubrega nastalo dejstvom lekova i toksina- Bolesti prostate, kamen u bubregu i drugi uzroci koji vrše opstrukciju mokraćnog sistema- Autoimune bolesti- Smanjen protok krvi kroz bubrege zbog šoka, dehidratacije, bolesti srca, komplikacija dijabetesa- Povećano oslobađanje iz mišića zbog povrede ili degenerativnih procesa- Kada je povećan unos kreatina kao dodataka u ishrani, nivo kreatinina može biti viši u odnosu na nivo koji bi bio da nije uziman kao suplement.
Klirens kreatinina
Klirens kreatinina pokazuje koliko bubrezi efikasno filtriraju male molekule iz krvi. Ovaj parametar dobija se na dva načina:
1. Izračunavanjem iz nivoa u krvi i nivoa u 24 časovnom urinu. Unošenjem tih vrijednosti u jednačinu dobija se klirens kreatinina. U račun ulaze i podaci o tjelesnoj visini i težini pacijenta
2. Direktnim mjerenjem iz prikupljenog dvadesetčetvoročasovnog uzorka mokraće.
Snižene vrijednosti klirensa kreatinina: Mogu se javiti kod bolesnika sa smanjenim protokom krvi kroz bubrege, kod bolesti srca, prilikom primjene nekih lijekova, šoka. Mogu se javiti i kod drugih bolesti bubrega koje narušavaju njihovu funkciju.
Povišene vrijednosti klirensa kreatinina: Rijetko se javljaju, tokom trudnoće i prilikom unosa hranom velikih količina mesa.